Um 8. mars

8. mars – Alþjóðlegur baráttudagur kvenna fyrir friði og jafnrétti

Alþjóðadagur kvenna er ekki enn ein útgáfan af konu- eða mæðradeginu. Það er lítið um blóm á þessum degi nema ef minnst væri á baráttu verkakvenna sem kennd var við "brauð og rósir".
Víða um heim halda konur upp á 8. mars, þrátt fyrir ólík tungumál og menningu. Óháð efnahagslegum og pólitískum bakgrunni sameinast konur þann dag í baráttunni fyrir friði og jafnrétti og minnast aldagamallar sögu venjulegra kvenna og baráttu þeirra fyrir betri kjörum og bættu mannlífi.

Sjálf hugmyndin að sérstökum barráttudegi kvenna fæddist við upphaf tuttugustu aldar á átakatímum í kjölfar iðnvæðingar á vesturlöndum. Fólksfjölgun og stéttaátök fæddu af sér róttækar hugmyndir um bætt kjör og víða var barist fyrir kosningarétti kvenna. Það var þýsk kvenréttindakona, Clara Zetkin, sem stakk upp á alþjóðlegum baráttudegi kvenna á þingi Alþjóðasambands sósíalískra kvenna, sem haldið var í Danmörku árið 1910. Þar hittust um 130 konur frá 16 löndum og samþykktu að efna til alþjóðlegs baráttudags kvenna. Dagsetningin var ekki fastsett, en ákveðið að velja sunnudag þar sem það var eini frídagur verkakvenna í þá daga. Dagsetningar voru því nokkuð á reiki fyrstu árin en þó ætíð í marsmánuði. Fyrstu árin voru baráttumál kvennadagsins kosningaréttur kvenna og samstaða verkakvenna.

Alþjóðlegur baráttudagur kvenna var fyrst haldinn hátíðlegur meðal sósíalískra kvenna í Danmörku, Þýskalandi, Austurríki og Sviss þann 19. mars árið 1911. Svíþjóð, Frakkland og Holland bættust síðan við árið 1912 og árið 1913 fylgdu Tékkóslóvakía og Rússland í kjölfarið. Með tímanum var misjafnt eftir löndum hvort baráttudags kvenna var minnst. Í Þýskalandi nasismans voru öll samtök kvenna bönnuð og 8. mars gerður að mæðradegi og heimstyrjaldirnar settu strik í reikning samtakamáttar verkafólks. Upp úr seinni heimstyrjöldinni eða árið 1945 var Alþjóðasamband lýðræðissinnaðra kvenna stofnað í París og dagurinn 8. mars festur í sessi. En kalda stríðið skipti fólki, bæði körlum og konum í fylkingar og lengi var dagsins aðeins minnst meðal sósíalískra kvenna. Það var ekki fyrr en með nýju kvennahreyfingunni á 7. og 8. áratugnum sem hefðin fyrir 8. mars sem baráttudegi kvenna varð almenn á ný.

Árið 1975 lýstu Sameinuðu þjóðirnar því yfir að 8. mars skyldi vera Alþjóðlegur baráttudagur kvenna fyrir friði og jafnrétti. Samvinna kvenna um víða veröld hefur styrkst með alþjóðlegum ráðstefnum á vegum Sameinuðu þjóðanna sem hafa að markmiði að samþætta baráttuna fyrir auknum réttindum kvenna, gegn styrjöldum og ójöfnuði. Á Íslandi var dagsins líklega fyrst minnst á árshátíð Kvenfélags Sósíalistaflokksins 8. mars 1948.

Menningar- og friðarsamtök íslenskra kvenna (MFÍK), sem eru aðildarfélag Alþjóðasambands lýðræðissinnaðra kvenna hafa minnst dagsins frá stofnun samtakanna árið 1951. Í gegnum árin hafa fjölmargir landskunnir einstaklingar komið fram á samkomum MFÍK á þessum degi. Frá árinu 1984 hefur fjöldi samtaka og stéttarfélaga gengið til liðs við Menningar- og friðarsamtökin um 8. mars. Ár hvert halda þau opinn baráttufund, með skeleggri umfjöllun um þau innlend og erlend mál sem hæst ber hverju sinni og snerta jafnréttis- og friðarmál og hagi kvenna og barna. Síðastliðin ár hafa á þriðja tug félaga og samtaka, sem hafa fjölda kvenna innan sinna vébanda, staðið að sameiginlegri dagskrá 8. mars. Hægt er að fullyrða að þessir kraftmiklu fundir hafi vakið töluverða athygli. Þar hefur verið ýtt af stað umræðu út í samfélagið og ákveðin skilaboð send til stjórnvalda.

Yfirskiftir fundanna nokkur undanfarin ár:
2000 Gegn ofbeldi – gegn stríði. (Ráðhús Reykjavíkur)
2001 Gegn fordómum. (Kaffileikhús í Hlaðvarpanum)
2002 Áhrif hnattvæðingar á stöðu kvenna. (Salur BSRB, Grettisgötu 89)
2003 Heyrist rödd þín ? - umfjöllun um lýðræði (Miðbæjarskólinn)
2004 Fyrir friði og jafnrétti. (Salur BSRB, Grettisgötu 89)
2005 Ísland í alþjóðasamfélagi. (Ráðhús Reykjavíkur)
2006 Þróunaraðstoð – í þágu hverra? (Ráðhús Reykjavíkur)
2007 Jöfnuður – jafnrétti – jafnræði (Ráðhús Reykjavíkur)
2008 Friðaruppeldi (Ráðhús Reykjavíkur)
2009 Breytt samfélag – aukinn jöfnuð! (Ráðhús Reykjavíkur)
2010 Við getum betur! (Ráðhús Reykjavíkur)
2011 8. mars í hundrað ár (Ráðhús Reykjavíkur)

Krækjur um Alþjóðadag kvenna:

http://www.internationalwomensday.com/default.asp 
http://www.swc-cfc.gc.ca 
www.un.org/ecosocdev/geninfo/women/womday97.htm